Prezentujemy tegoroczną edycję raportu Poverty Watch przygotowanego przez dr hab. Ryszarda Szarfenberga dla Polskiego Komitetu EAPN: „Poverty Watch 2022: monitoring ubóstwa finansowego i polityki społecznej przeciw ubóstwu w Polsce 2022”.
W streszczeniu tegorocznego raportu możemy znaleźć m.in. następujące stwierdzenia:
- W 2022 r. w ramach Planu Realizacji Europejskiego Filaru Praw Socjalnych polskirząd przyjął, że do 2030 r. 1,5 miliona mieszkańców Polski uwolni się od zagrożenia ubóstwem i wykluczenia społecznego (wskaźnik unijny AROPE). W całej UE ma to być 15 mln osób. Jako EAPN Polska zwracaliśmy uwagę, że przyjęty przez Polskę cel mógłby być bardziej ambitny i zgodny z celem nr 1 Zrównoważonych Celów Rozwoju ONZ, (obniżenie ubóstwa o połowę, czyli 3 mln osób), i zawierać też cele dotyczące dzieci (co najmniej 500 tys. oraz likwidacja bezdomności dzieci). Warto też dodać cel dotyczący osób starszych (co najmniej 500 tys.).
- Sytuacja seniorów (w wieku 65+) pogarsza się pod względem części wskaźników, Liczba seniorów żyjących w ubóstwie relatywnym rośnie: z 1,2 miliona w 2019 r. do 1,3 miliona w 2020 i bez zmian w 2021 r. Od 2015 r. nastąpił wzrost z 932 tys., czyli aż o 43 proc. Systematycznie rośnie też udział osób starszych wśród osób korzystających z pomocy żywnościowej od 64 tys. w 2015 r. do 157 tys. w 2021 r. (wzrost o 147 proc.). Nie trzeba było więc kryzysu kosztów życia, aby sytuacja pogarszała się. W 2022 i w 2023 r. ten trend będzie prawdopodobnie postępował, czyli Polska będzie się oddalała od celu.
- W 2021 r. zasięg ubóstwa skrajnego zmniejszył się z 5,2 od 4,2 proc., powracając do poziomu z 2019 r. Zasięg ubóstwa relatywnego właściwie się nie zmienił (z 11,8 do 12 proc.) po tym jak spadł w 2020 r. z powodu zmniejszenia się średnich wydatków, a tym samym granicy ubóstwa.
- Liczba dzieci w skrajnym ubóstwie zmniejszyła się o około 77 tys. – z 410 tys. w 2020 do 333 tys. w 2021 r. Gdyby miało ich być mniej niż 1 proc., co powinno być celem rządu, to ta liczba nie powinna być wyższa niż 62 tysiące. Żeby to osiągnąć, zasięg ubóstwa skrajnego dzieci musiałby się zmniejszyć aż o 81 proc.
- W 2021 r. zasięg pogłębionej deprywacji materialnej i społecznej (rodziny nie stać na zaspokojenie co najmniej 7 z 13 potrzeb) wzrósł aż o 99 tys. do 922 tys. po latach spadków z 2,6 miliona w 2015 r. do 823 tys. w 2020 (spadek o 69 proc.). Według wstępnych danych było to 2,9 proc. Polskiego społeczeństwa. Jest to mniej niż w innych dużych krajach UE. Dla porównania: w Niemczech 4,2 proc., Francja 5,9 proc., Hiszpania 8,3 proc. Najniższy wskaźnik miała Finlandia 1,1 proc.
- Liczba osób, którym przyznano świadczenia pomocy społecznej spadła kolejny rok z rzędu o 12 proc. (w roku pandemicznym spadła o 8 proc.) w stosunku do roku 2020. Wyjątkiem były osoby, którym przyznano miejsce w schronisku dla osób bezdomnych, gdzie nastąpił wzrost o 7 proc. Spadek świadczeniobiorców nie wynika z poprawy sytuacji ubogich gospodarstw domowych. Jest to związane z niewystarczającą waloryzacją kryteriów dochodowych do pomocy społecznej, które w 2022 r. będą w większości typów rodzin niższe niż granica skrajnego ubóstwa.
- System świadczeń pieniężnych wymaga dalszych reform. Ze względu na brak waloryzacji świadczenia na dzieci i osoby z ograniczoną samodzielnością (świadczenie wychowawcze, zasiłki rodzinne i dodatki do nich, zasiłek pielęgnacyjny, specjalny zasiłek opiekuńczy, świadczenie alimentacyjne) gwałtownie tracą na wartości ze względu na dwucyfrową inflację.
- Rząd przyjął Strategię Rozwoju Usług Społecznych w czerwcu 2022 r. Dokument ten wyznacza cele i działania w obszarach usług wsparcia rodziny i pieczy zastępczej, osób starszych, osób z niepełnosprawnościami, osób z zaburzeniami psychicznymi oraz w kryzysie bezdomności. Głównym wyzwaniem będzie jego systematyczna realizacja w kolejnych latach w partnerstwie z organizacjami pozarządowymi, co będzie wymagało zapewnienia znaczących nakładów finansowych.
Zapraszamy do pobrania raportu:
Publikacja przygotowana w ramach projektu ,,Porozmawiajmy o ubóstwie i wykluczeniu społecznym” z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy, finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.
